చిరిగిన నోట్ల మార్పిడి: RBI కొత్త నిబంధనలు ఇవే.. తప్పక తెలిసి ఉండాలి!
రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (RBI) చిరిగిన, పాడైన, లేదా పాతబడిన నోట్ల మార్పిడికి సంబంధించి స్పష్టమైన మార్గదర్శకాలను రూపొందించింది. ఈ మార్గదర్శకాలు ప్రజలకు సౌకర్యవంతమైన నోట్ల మార్పిడి సేవలను అందించేందుకు ఉద్దేశించబడ్డాయి.
చిరిగిన నోట్ల మార్పిడి విధానం:
సాధారణ చిరిగిన నోట్లు (Soiled Notes): సాధారణ వాడుకలో నోట్లు మురికిగా మారడం లేదా రెండు ముక్కలుగా చీలిపోవడం జరుగుతుంది. ఇలాంటి నోట్లను బ్యాంక్ శాఖలు స్వీకరించి, కొత్త నోట్లతో మార్చివ్వాలి.
పాడైన నోట్లు (Mutilated Notes): నోట్లలో భాగాలు కోల్పోయినవి లేదా నోటు యొక్క ముఖ్యమైన భాగాలు కనిపించకుండా ఉన్నవి పాడైన నోట్లుగా పరిగణించబడతాయి. ఇలాంటి నోట్ల మార్పిడి విలువ నోటు మిగిలిన భాగం పరిమాణంపై ఆధారపడి ఉంటుంది.
చెడ్డ నోట్లు (Defective Notes): తయారీ లోపాలు ఉన్న నోట్లు లేదా ముద్రణలో పొరపాట్లు ఉన్న నోట్లు చెడ్డ నోట్లుగా పరిగణించబడతాయి.
మార్పిడి విధి:
బ్యాంక్ శాఖలు: అన్ని బ్యాంక్ శాఖలు చిరిగిన, పాడైన, చెడ్డ నోట్లను స్వీకరించి, మార్పిడి చేయాలి.
RBI కార్యాలయాలు: చాలా ఎక్కువగా పాడైన లేదా దెబ్బతిన్న నోట్లు RBI కార్యాలయాల్లో మాత్రమే మార్పిడి చేయబడతాయి.
ముఖ్య సూచనలు:
ATM ద్వారా వచ్చిన చిరిగిన నోట్లు: ఏటీఎం ద్వారా చిరిగిన నోట్లు వచ్చినప్పుడు, సంబంధిత బ్యాంక్ శాఖకు వెళ్లి, విత్‌డ్రా చేసిన తేదీ, సమయం, ఏటీఎం వివరాలతో ఫారమ్ నింపి, నోట్లను మార్చుకోవచ్చు.
పరిమితులు: ఒక వ్యక్తి ఒకేసారి గరిష్టంగా 20 నోట్లను, మొత్తం రూ.5000 విలువ వరకు మార్చుకోవచ్చు.
మార్పిడి ఫీజు: చిరిగిన లేదా పాడైన నోట్ల మార్పిడికి బ్యాంకులు ఎలాంటి ఫీజు వసూలు చేయకూడదు.
RBI ఈ పథకాన్ని అమలు చేయడానికి ప్రధానంగా మూడు కారణాలు ఉన్నాయి:
ఆర్థిక వ్యవస్థలో ట్రాన్సపరెన్సీ: ప్రజలు చిరిగిన లేదా పాడైన నోట్లను బ్యాంకులకు ఇచ్చి, కొత్త నోట్లతో మార్పిడి చేసుకోవడం ద్వారా చెల్లుబాటు కాని నోట్ల ప్రవాహాన్ని తగ్గించడం. ఈ ప్రక్రియ ఆర్థిక వ్యవస్థలో నమ్మకాన్ని పెంచుతుంది.
లెక్కింపు మరియు రీ-ప్రింటింగ్ సమర్థత: పాత, పాడైన లేదా చిరిగిన నోట్లను తిరిగి సర్దుబాటు చేయడం ద్వారా RBI కొత్త నోట్ల ముద్రణ సమర్థతను పెంచుతుంది. అలాగే, నోట్లు పాతబడి లేదా చెడ్డగా మారకుండా, చెల్లుబాటు కాని నోట్ల ఎగుమతులను తగ్గించడం.
ప్రజల సౌకర్యం: చిరిగిన నోట్లను మార్చడం తేలికపాటు, ప్రజలు బ్యాంకులకు వెళ్లి, పెద్ద మొత్తంలో ఈ నోట్లను తిరిగి మార్చుకోవచ్చు. అందువల్ల, రోజువారీ ఆర్థిక వ్యవహారాలు సజావుగా సాగుతాయి.
పథకం అమలు చేసిన తరువాత ఏమి మారుతుంది?
బ్యాంకులకు సులభతరం: చిరిగిన మరియు పాడైన నోట్లను సమర్థవంతంగా మార్పిడి చేయడం బ్యాంకుల వద్ద పనిచేసే ఉద్యోగులపై ఒత్తిడిని తగ్గిస్తుంది.
ఆర్థిక వ్యవస్థలో పారదర్శకత: ప్రజలు ఆర్థిక వ్యవహారాలను బహిర్గతంగా చేసేందుకు ప్రోత్సహించబడతారు, తద్వారా నోట్ల దాడులు, జంక్ నోట్ల ఉపయోగం, అన్యాయమైన పద్ధతులపై నియంత్రణ పెరుగుతుంది.
సామాన్య ప్రజల కోసం సౌకర్యం: రియల్ లెవల్ పై ప్రస్తుత చెల్లుబాటు కాని నోట్ల సమస్య తొలగిపోతుంది, మరియు ప్రజలు తమ నగదును సమర్థవంతంగా ఉపయోగించుకోవచ్చు.
ఈ విధంగా, RBI నిర్దేశించిన మార్గదర్శకాలను అనుసరించి, ప్రజలు చిరిగిన, పాడైన నోట్లను సులభంగా బ్యాంక్ శాఖల ద్వారా మార్చుకోవచ్చు. ఆర్థిక వ్యవస్థను మరింత దృఢంగా మార్చడం. ప్రజలపై నమ్మకాన్ని పెంచడం, బ్యాంకులకు సమర్థవంతమైన సేవలు అందించడం, మరియు దేశవ్యాప్తంగా ఆర్థిక వ్యవహారాలు మెరుగుపడటం వంటి అంశాలలో ఈ పథకం ఉపయోగకరమైనదిగా నిలుస్తుంది.